Alles wat je wilt weten over vetten

Het gespreksonderwerp bij uitstek in sportscholen, op feestjes, op televisie. 

WAT ZIJN VETTEN?

Vetten zijn opgebouwd uit koolstof, waterstof en zuurstof atomen, wat in de basis gelijk is aan koolhydraten en eiwitten. Echter is de ratio zuurstof tot koolstof en waterstof veel lager in vetten dan koolhydraten waardoor vetten en meer geconcentreerde bron zijn van energie.

Het type vet in een dieet heeft een belangrijke rol wat betreft algemene gezondheid en verscheidene chronische ziekten. Er zijn drie  ‘hoofd-typen’ vetzuren. Het aantal waterstof atomen en moleculaire bindingen onderscheiden deze drie typen van elkaar. Vetten kunnen verzadigd, enkelvoudig onverzadigd (bezitten één koolstof-koolstof dubbelbinding) en meervoudig onverzadigd (bezitten twee of meer koolstof-koolstof dubbelbindingen).

OMEGA 3 EN 6 VETZUREN

Een mens moet twee soorten meervoudig onverzadigde vetzuren binnenkrijgen, linolenic zuur (omega-3 vetzuur) en linoleic zuur (omega-6 vetzuur), omdat het lichaam deze vetzuren niet zelf kan produceren. Een tekort van een van deze essentiële vetzuren leiden tot symptomen van een tekort, zoals een schilferige huid, huid ontstekingen (dermatitis) en een verminderd groeien. Bovendien hebben studies aangetoond dat in populaties waar het dieet uit nature hoog is in linolenic acid (omega 3), in landen waar bijvoorbeeld veel vette vis wordt geconsumeerd, er sprake is van een verminderde kans op hart -en vaatziekten.

CHOLESTEROL

Cholesterol is een andere groep lipiden die vereist is voor de formatie van vele essentiële substanties in het lichaam, onder andere geslachtshormonen, vitamine D en gal zouten. Het is ook een wezenlijk deel van cel membranen en myeline (zorgt voor een isolerend schild om zenuwen). Cholesterol is op het gebied van consumptie niet essentieel want het kan samengesteld worden in de lever. In het algemeen worden lage-dichtheid lipoproteïnen (LDL) gezien als slechte cholesterol omdat zij cholesterol transporteren naar de cellen van het lichaam. Daarentegen, hoge dichtheid lipoproteïnen (HDL) worden beschouwd als goed cholesterol omdat zij juist het cholesterol van de cellen weg vervoeren, terug naar de lever dus (om uit te scheiden). Echter wordt deze simplistische opvatting in de recente wetenschap alweer veranderd. Wellicht daarover in een volgende artikel meer.

TRIGLYCERIDEN/TRIACYLGLYCEROL

Het meest ‘voedingsrijke’ onderdeel van vetten zijn triglyceriden. Deze worden gevormd wanneer drie vetzuur moleculen zich combineren met glycerol. Triglyceriden zijn de hoofdsoort van de vetten die worden geconsumeerd en ze leveren ook het merendeel van energie dat op basis van vetsubstraten wordt verbrand.

TRANSVETZUREN

Transvetzuren worden geclassificeerd als onverzadigde vetzuren. Echter gedragen ze zich, in het lichaam, meer als verzadigde vetzuren. Beide typen vet (transvetten en verzadigde vetten) verhogen het risico op hart en vaat ziekten in sommige mensen door de hoeveelheid schadelijke LDL cholesterol in de bloedbaan te vergroten. Dit gebeurt al bij hele kleine hoeveelheden in het dieet. Er wordt over het algemeen aangeraden om zo weinig mogelijk transvetzuren en verzadigde vetten te nuttigen. Maar er zijn genoeg producten die deze vetten wel bezitten maar daarnaast ook een heleboel waardevolle nutriënten verschaffen. Deze kun je ‘gewoon’ tot je nemen. Maar ook hier geldt dat je voedingspatroon goed in evenwicht moet zijn.

In de wetenschap komen er steeds weer nieuwe inzichten aan het licht omtrent voeding en dus ook vet. Over het algemeen wordt aangenomen dat naast de verhoogde kans op hart -en vaat ziekten transvetzuren en verzadigde vetten ook de kans op diabetes, verschillende soorten kanker en obesitas  vergroot. Dit komt onder andere omdat deze vetsoorten LDL cholesterol verhogen, het gezonde HDL cholesterol verlagen en ontstekingen in arteries verergeren.

DE FUNCTIE VAN VETTEN

Vet dient vele doeleinde in het lichaam. Hier een puntsgewijze opsomming van de belangrijkste functies:

• Vetten zijn het meest energierijke macronutriënt en verschaffen veel van de lichaamsweefsels en organen (inclusief het hart) van energie. Vet is een ideale vorm van brandstof omdat het ongeveer twee keer zoveel energie bevat dan glucose, het weegt minder en het wordt makkelijker getransporteerd en opgeslagen.
• Cel membranen zijn gedeeltelijk samengesteld uit een specifiek type vet, genaamd fosfolipiden.
• Vetten zijn kritiek voor de overdracht van zenuwsignalen die zorgen voor het genereren van spiercontracties.
• Vetten dienen als transporteur voor vitaminen A,D,E en K.
• Vetten verschaffen een beschermlaag voor vitale organen en isolatie tegen kou.
• En vetten helpen om het hongergevoel te vertragen, want vetten worden namelijk langzamer geleegd door de maag. Dit is één van de redenen waarom een voedingspatroon met een gematigde hoeveelheid vet succesvoller is dan voedingspatronen met een lage hoeveelheid vet.

METABOLISME

Vetten worden afgebroken tot korte, middellange of lange kettingen van vetzuren en glycerol. Triglyceriden, de opgeslagen vorm van vet, vind je in de lever, spieren of vetachtige weefsel om later gebruikt te worden als energie. Bovendien kan het lichaam oneindige hoeveelheden vet opslaan. En waarom je dan ook vetter kunt worden als je geen vetten maar wel koolhydraten eet? Omdat jouw lichaam deze kan converteren en dus ook op gaat slaan als “vet”.